Εκτεταμένη επιστημονική έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών προειδοποιεί ότι περίπου 20.000 είδη επικονιαστών απειλούνται με εξαφάνιση. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται οι μέλισσες, οι πεταλούδες, ακόμη και μερικά είδη πουλιών των οποίων η συμβολή είναι καίρια για την επάρκεια τροφίμων στον πλανήτη.
Για την παραγωγή βασικών ειδών διατροφής -από φρούτα και λαχανικά μέχρι καφέ και σοκολάτα- χρειάζεται η παρέμβαση συγκεκριμένων ειδών. Το συνταρακτικό νέο είναι ότι ο πληθυσμός των 2 στα πέντε από τα είδη αυτά ακολουθεί φθίνουσα πορεία και οι επιστήμονες πλέον κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Είναι η πρώτη στο είδος της επιστημονική μελέτη που τεκμηριώνει αυτό που όλοι υποψιαζόμασταν:
“Διάγουμε περίοδο ύφεσης και θα υπάρξει κλιμάκωση των συνεπειών”, δήλωσε ο επικεφαλής των ερευνητών Simon Potts, διευθυντής του Κέντρου Αγρο-Περιβαλλοντικής Έρευνας του Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ στην Αγγλία.
Δεν είναι μόνο οι μέλισσες που εξαφανίζονται. Στην πραγματικότητα οι μέλισσες είναι σε καλύτερη μοίρα από πολλά άλλα άγρια είδη, παρά την μακροχρόνια μειώση του πληθυσμού τους λόγω μιας μυστηριώδους ασθένειας που τις αποδεκατίζει.
Το ανησυχητικό είναι ότι η έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα δεν επισημαίνει μία πηγή του κακού. Μεταξύ των “ενόχων”: ο τρόπος καλλιέργειας άλλαξε με συνέπεια να μην υπάρχει αρκετή ποικιλία και άγρια λουλούδια που χρησιμεύουν ως τροφή για τους επικονιαστές, τα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα που επιτίθενται στο νευρικό σύστημα, οι απώλειες οικοσυστήματος από την επέκταση των πόλεων, οι ασθένειες, τα παράσιτα και τα παθογόνα μικρόβια, η υπερθέρμανση του πλανήτη.
Η έκθεση είναι καρπός διετούς έρευνας επιστημόνων από ολόκληρο τον πλανήτη που συγκεντρώθηκαν από διαφορετικές υπηρεσίες του ΟΗΕ για να εκτιμήσουν την βιοποικιλότητα του πλανήτη, αρχίζοντας από τους επικονιαστές. Είναι μια προσπάθεια παρόμοια με αυτή για την υπερθέρμανση του πλαντήτη, με σκοπό τη σύνταξη μιας εγκυκλοπαιδικής έκθεσης η οποία θα ενημερώσει τους ηγέτες του κόσμου για όσα συμβαίνουν και να τους δώσει εκτιμήσεις για τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν.
Η έκθεση, που αντλεί δεδομένα από πολλές επιστημονικές έρευνες -αν και όχι νέες έρευνες- εγκρίθηκε από ένα συνέδριο 124 εθνών που έγινε στην Kuala Lumpur.
Η ποικιλία και το πλήθος των απειλών για τους επικονιαστές και την επικονίαση δημιουργούν κινδύνους για τον άνθρωπο και την επιβίωση, αναφέρεται στο πόρισμα της έρευνας: “Αυτοί οι κίνδυνοι σε μεγάλο βαθμό προκαλούνται από τις αλλαγές στην εδαφική κάλυψη και τα συστήματα διαχείρισης των καλλιεργειών, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης φυτοφαρμάκων”.
Αυτά όμως είναι προβλήματα που μπορούν να αντιμετωπιστούν, και σε αντίθεση με την υπερθέρμανση του πλανήτη, οι λύσεις δεν απαιτούν την συναίνεση όλων των χωρών -είναι δυνατή η τοπική δράση, τόνισε ο Robert Watson, ο κορυφαίος Βρετανός περιβαλλοντολόγος και πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής. Οι προσφερόμενες λύσεις περιλαμβάνουν κυρίως αλλαγές στον τρόπο που γινεται η διαχείριση της γης και της καλλιέργειάς της.
“Υπάρχουν σχετικά απλοί, σχετικά οικονομικοί μηχανισμοί για να ανατραπεί η πορεία των τοπικών επικονιαστών”, είπε ο David Inouye από το Πανεπιστήμιο του Maryland, ο οποίος συνεισέφερε σε μερικά κεφάλαια της έκθεσης.
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα, ειδικά στις ΗΠΑ, είναι ότι τεράστιες εκτάσεις γης αφιερώνονται σε ένα είδος καλλιέργειας, ενώ εξαφανίζονται τα αγριολούλουδα, τόνισαν ο Potts και αρκετοί συνάδελφοί του. Ειδικά οι άγριοι επικονιαστές της φύσης ευδοκιμούν σε λιβάδια και 97% των λιβαδιών της Ευρώπης εξαφανίστηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Αγγλία τώρα πληρώνει τους αγρότες για να φυτεύουν αγριολούλουδα για τις μέλισσες, ανέφερε ενδεικτικά ο Watson.
Τα προβλήματα με τα φυτοφάρμακα είναι και γενικά και ειδικά, σύμφωνα με την έκθεση: “Τα φυτοφάρμακα, κυρίως δε τα εντομοκτόνα, έχει αποδειχτεί σε ελεγχόμενες πειραματικές συνθήκες πως ασκούν ευρείας κλίμακας επίδραση -θανατηφόρα ή μη- στους επικονιαστές”. Ωστόσο επισημαίνεται επίσης ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να εκτιμηθεί η επίδρασή τους και στην άγρια φύση.
Φυσικά, ιδιαίτερη μνεία έγινε σε πρόσφατες έρευνες που επισημαίνουν ότι τα ευρέως χρησιμοποιούμενα νεονικοτινοειδή φυτοφάρμακα μειώνουν δραματικά τις πιθανότητες επιβίωσης και αναπαραγωγής των άγριων μελισσών, αν και υπάρχουν αμφιλεγόμενες αποδείξεις για την επίδρασή τους στις μελιτοφόρες μέλισσες.
Σε δήλωσή του, ο Christian Maus, Διευθυντής του τμήματος ασφάλειας και προστασίας των επικονιαστών παγκοσμίως για την εταιρεία Bayer, η οποία παράγει νεονικοτινοειδή δήλωσε: “Η έκθεση επιβεβαιώνει την συντριπτική πλειονότητα των επιστημονικών απόψεων για την υγεία των επικονιαστών -ότι αυτό είναι σύνθετο θέμα που επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Για την προστασία των επικονιαστών και για τη διασφάλιση ασφαλούς και άφθονης τροφής στον αναπτυσσόμενο πληθυσμό τους, θα χρειαστεί συνεργασία.”
Ο Potts εστιάστηκε στο θέμα της υπερθέρμανσης λέγοντας πως είναι σαφώς ένας πραγματικός μελλοντικός κίνδυνος, καθώς οι επικονιστές και τα φυτά τους μπορεί να μην βρίσκονται στο ίδιο μέρος την ίδια στιγμή. Περίπου το ένα τέταρτο των μελιτοφόρων μελισσών της Αγγλίας κινδυνεύει, προφανώς διότι αυτό το είδος μελισσών είναι πιο ευαίσθητο στην κλιματική αλλαγή, τόνισε. Ο Inouye συμπλήρωσε πως στην Αγγλία έχουν ήδη οδηγηθεί σε εξαφάνιση δύο είδη άγριας μελιτοφόρας μέλισσας και και στις ΗΠΑ ένα!
Η ιστορία των μελιτοφόρων μελισσών είναι λίγο σύνθετη. Παγκοσμίως, τα τελευταία 50 χρόνια, ο αριθμός των διαχειριζόμενων μελισσιών -αυτά δηλαδή που διατηρούν άνθρωποι είτε για χόμπι είτε για επαγγελματικούς λόγους- έχει αυξηθεί, αν και μειώθηκε στη Β. Αμερική και την Ευρώπη από όπου έχουμε την περισσότερη πληροφόρηση.
O Potts είπε ότι ο αριθμός των μελισσιών στις ΗΠΑ έπεσε από τα 5,5 εκατομμύρια που ήταν το 1961 στα 2,5 εκατομμύρια το 2012, όταν το σύνδρομο κατάρρευσης αποικιών άρχισε να προκαλεί ανησυχία. Τώρα ο αριθμός αυτός έχει αυξηθεί ελαφρώς, στα 2,7 εκατομμύρια.
Ο Dennis vanEngelsdorp, ειδικός στις μέλισσες από το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα, επαίνεσε τους συναδέλφους του που ασχολήθηκαν με αυτή διότι όπως χαρακτηριστικά είπε δεν ασχολήθηκαν μόνο με τις μέλισσες, αλλά διεύρυναν το πεδίο της παρατήρησης. Η ανάληψη δράσης είναι κρίσιμη πια, κατέληξε: “Όλα θα καταρρεύσουν αν χαθούν οι επικονιαστές. Εάν θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα μπορούμε να θρέψουμε τον κόσμο το 2050, θα πρέπει οι επικονιαστές να είναι μέρος της προσπάθειας”.
Πηγή: UN science report warns of fewer bees, other pollinators
