Θαρραλέες μέλισσες ζουν σε ενεργό ηφαίστειο!

Βρισκόμαστε στην ζώνη του θανάτου “the kill zone”, λίγο έξω από την πρωτεύουσα της Νικαράγουας, την πόλη Μανάγκουα, όπου το ηφαίστειο Μασάγια ξεφυσάει καπνό και τέφρα. Οι αναθυμιάσεις και η λάβα εξολοθρεύουν κάθε ίχνος ζωής. Όμως, όταν μια ομάδα επιστημόνων επισκέφτηκε το ηφαίστειο εντόπισε κάτι που δεν περίμενε: ζωή. Μια μικρή μέλισσα, η Anthophora squammulosa, πετούσε ανάμεσα στις στάχτες αναζητώντας νέκταρ και τρυπώνοντας σε ένα σωρό ηφαιστειακών υπολειμμάτων. Το εύρημα ήταν εκπληκτικό για αυτό το βουνό που δεν συγχωρεί και οι συγκεκριμένες μέλισσες είναι οι πρώτες που βρίσκονται να διαβιώνουν σε ηφαιστειακή τέφρα, ένα σπάνιο σπίτι για οποιαδήποτε μέλισσα!

Η έρευνα ξεκίνησε όταν η οικολόγος και ειδική στην επικονίαση Hilary Erenler εξερευνούσε το είδος που περισσότερο την ενδιαφέρει: τις νεοτροπικές πεταλούδες. Η Erenler, επισκέπτρια ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Northampton της Μεγάλης Βρετανίας, επισκέπτεται το Masaya από το 2008 κυρίως με δικά της έξοδα για να μελετήσει την συμπεριφορά σπάνιων πεταλούδων. Όμως πρόσφατα, παρατήρησε έναν άλλο επικονιαστή: τη μέλισσα.

Οι μέλισσες που εντόπισε είχαν κάνει φωλιά σχεδόν αποκλειστικά σε ένα κομμάτι του ηφαιστείου. Εκεί οι θερμοκρασίες φτάνουν μέχρι και τους 42°C, ενώ όξινη βροχή πέφτει τακτικά στα εδάφη αυτά. Τίποτα ορατό δεν ζει εδώ κι έτσι αναρωτήθηκε: γιατί είναι εδώ οι μέλισσες;

Η Erenler ξεκίνησε την έρευνα με συναδέλφους της από όλο τον κόσμο. Αρχικά ήθελαν να δουν πόσες μέλισσες ήταν εκεί -εύκολος στόχος. Η ίδια και η ομάδα της αντιμετώπισαν τις υψηλές θερμοκρασίες και τις αναθυμιάσεις φορώντας μάσκες ενώ ερευνούσαν για φωλιές. Επισκέφτηκαν το σημείο πέντε φορές μέσα σε τρία χρόνια και υπολόγισαν ότι ο πληθυσμός των μελισσών εκεί κυμαίνεται μεταξύ 1.000 και 2.000 μελισσών. Αλλά τα χρόνια της παρατήρησης αντί να τους λύσουν τις απορίες, τις πολλαπλασίασαν: το μεγαλύτερο μυστήριο παρέμενε η πηγή της τροφής τους. Τι τρώνε οι μέλισσες στο Masaya;

Όπως το 90-95% των μελισσών έτσι και αυτή είναι μοναχική. Οι θηλυκές σκάβουν φωλιές περίπου 30 εκατοστών που θυμίζουν κυψέλες στην πλαγιά του ηφαιστείου κι εκεί γεννούν τα αυγά τους. Έπειτα συλλέγουν γύρη και νέκταρ για να το εναποθέσουν στη φωλιά για να τραφούν οι προνύμφες αφού εκκολαφθούν.

Προηγούμενη έρευνα βρήκε ότι η συγκεκριμένες μέλισσες δεν είναι ιδιαίτερα εκλεκτικές ως προς τα άνθη που επικονιάζουν. Αλλά μία ακόμη έκπληξη περίμενε τους ερευνητές που πήραν δείγμα από τη γύρη που είχαν 10 μέλισσες στο Masaya: ένα ανθεκτικό αγριολούλουδο που επιβιώνει από την όξινη βροχή, το Melanthera nivea, ήταν η αποκλειστική πηγή τους. Καθόλου τυχαίο, όπως λέει η Erlener, που πιστεύει ότι οι μέλισσες επιβιώνουν στο κολασμένο τοπίο επειδή δεν υπάρχουν εκεί ζώα που τρέφονται από τις μέλισσες αλλά ούτε και παράσιτα. Είναι επίσης πιθανό πως -επειδή δεν υπάρχουν φυτά στην ζώνη του θανάτου- οι φωλιές τους δεν καταστρέφονται από ρίζες.

Η ανακάλυψη αυτή “δείχνει ότι οι μέλισσες δεν είναι μόνο εκπληκτικοί οργανισμοί, αλλά πιθανώς είναι πιο ανθεκτικοί από ότι υποθέταμε” λέει η Carolina Laura Morales, ειδικός στα οικοσυστήματα των μελισσών στο Εθνικό Επιστημονικό και Τεχνικός Συμβούλιο Έρευνας της Αργεντινής στο Μπουένος Άιρες. Άλλοι μελισσολόγοι δηλώνουν επίσης εντυπωσιασμένοι. Ο Bryan Danforth του Πανεπιστημίου της Κορνουάλης λέει ότι από τις μέλισσες που ζουν σε ακραίες συνθήκες, “αυτή είναι η αδιαφιλονίκητη νικήτρια”.

Αλλά όταν πρόκειται για αυτοσυντήρηση, η μέλισσα που ζει σε ηφαίστειο μπορεί να είναι ελπιδοφόρο σημάδι προσαρμοστικότητας. “Μήπως αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να χαλαρώσουμε όσον αφορά τις προσπάθειες προστασίας της μέλισσας;” αναρωτιέται ο Μοράλες. “Κάθε άλλο”. Το είδος των μελισσών εμφανίζεται από το κεντρικό Μεξικό μέχρι τη Νικαράγουα, ένα οικοσύστημα που απειλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα, τονίζει η Erenler. Και ο πληθυσμός που ζει στο ηφαίστειο μπορεί να απειλείται σοβαρά: όχι μόνο μπορεί μια τυχαία έκρηξη να τις σκοτώσει, αλλά επειδή τρέφονται από ένα μόνο φυτό, αν αυτό για κάποιο λόγο εξαλειφθεί, αυτές οι μέλισσες δεν θα έχουν τρόπο επιβίωσης.

Οι μικροί επικονιαστές ζουν κυριολεκτικά και μεταφορικά στα άκρα. “Έχω την αίσθηση ότι κάποια φορά θα επιστρέψω και θα υπάρχουν λιγότερες μέλισσες”, λέει η Erenler, “σαν να κρέμονται όλα σε μια λεπτή κλωστή”.

Πηγή: Science magazine